Dit verhaal begint in 1934. In dat jaar bracht Lewis Mumford het boek Technics and Civlizations uit. Dit boek orakelt over impact van technologie op de samenleving. Het is zijn beschrijving van de communicatietechnologie die me aan het denken zette:
Wat betekent Mumfords theorie in onze tijd van internet, data en algoritmes?
Mumfords theorie
In de tijd van Mumford waren technologieën als de telegram, telefoon, radio en later ook televisie in opkomst. Hier zijn een aantal quotes over deze ontwikkelingen die me aanspreken:
What will be the outcome? Obviously, a widened range of intercourse: more numerous contacts: more numerous demands on attention and time.
Vrij vertaald: door communicatietechnologie komen we meer en meer in contact met elkaar en daardoor komt er meer en meer druk op onze aandacht en tijd.
One is faced here with a magnified form of a danger common to all inventions: a tendency to use them whether or not the occasion demands.
We zijn geneigd om een technologie te gebruiken, zonder goed na te denken of het wel echt nodig is.
Zijn theorie komt er voor mij op neer dat we meer en meer in staat zijn om mensen aan elkaar te verbinden, we zo steeds grotere groepen kunnen vormen en dat we dit als soort neigen te doen zonder goed na te denken of het een nut dient.
Moderne communicatietechnologie
Wat anders is aan onze tijd dan aan die van Mumford, is dat de communicatietechnologie een andere vorm heeft aangenomen. Waar de drempel voor één-op-veel communicatie vroeger hoog was (bijv. op het produceren van een radioprogramma) is die in de tijd van het internet lager dan ooit.
Dit heeft een voordeel, omdat meer mensen hun verhaal kunnen delen. Maar er is ook een nadeel: door de combinatie van gedragsdata en algoritmes, kan een hedendaags communicatiekanaal zich aanpassen aan het gedachtegoed van de lezer. Daardoor zie jij, als lezer, met name content die bij je interesses past.
Die content is lekker vertrouwd en comfortabel, maar doordat je meer en meer went aan de voor jou interessante content, lijkt alles daarbuiten vreemder en vreemder.
Visualisatie van de theorie
Voordat we beginnen met de visualisatie moeten we de wereldwijde bevolking wat versimpelen. In dit verhaal zijn er drie type personen:
- de driehoekjes
- de vierkantjes
- de bolletjes.
Iedere groep heeft zijn of haar eigen eigenaardigheden en blik op de wereld. Verder maken we de wereld wat kleiner en brengen het terug tot 500 individuen.
Met behulp van deze twee aanpassingen breng ik de wereld in beeld:

Laten we nu eens kijken naar de tijd voorafgaand aan communicatietechnologie. Dit doe ik door op een deel van de samenleving de aandacht te vestigen:

Dit is een tijd waarin je communicatie veelal beperkt is tot de mensen die je vaak om je heen ziet; de mensen in je woonplaats. Sommige mensen lijken op je, sommigen niet, maar je moet het met elkaar doen. Je ontmoet zo nu en dan wel eens iemand buiten je lokale club, maar dat gebeurt niet vaak.
Door de opkomst van communicatie technologie, werd de blik op de wereld verruimd en kwamen er meer mensen in beeld.

De groep mensen waarvan je in theorie wat te horen krijgt werd groter. Zo groot, dat je uiteindelijk zou kunnen zeggen dat je in verbinding staat met de gehele wereld.

Met de opkomst aanbevelingssystemen, gebeurde er iets interessants. Als je een driehoekje bent kan een systeem je vooral driehoekige content voorschotelen.

Je blijft in contact met de hele wereld, maar wat je daarvan ziet heeft een filter. De gefilterde content sluit goed aan bij je wereldbeeld.
Doordat er meer en meer data beschikbaar komen, is er meer en meer onderscheid te maken. En wat blijkt? Niet alleen de vorm, maar ook de kleur van mensen bepaalt wat mensen leuk vinden!
Laten we daarom een aspect kleur toevoegen (oranje, lichtblauw en grijs):

Het resultaat? Je ziet niet langer de content van alle driehoekjes, maar van jouw kleur driehoekjes.

Je oranje driehoekige wereldbeeld wordt meer en meer bevestigd.
Het aanbevelen van content werkt goed voor het vasthouden van de aandacht van mensen. Het speelt tegenwoordig een rol in allerlei vormen van media. Niet alleen tekst, maar ook audio (bijv. podcasts) en beeld (bijv. youtube) maken er gebruik van. Ieder medium wordt beter en beter in het onderdrukken van ruis (de niet oranje-driehoek-wereld).
Ook de technologie die we gebruiken voor het consumeren van een medium draagt hieraan bij. Denk bijvoorbeeld aan noise-cancelling headphones of VR-achtige brillen als de Apple Vision Pro of Meta Quest, waarbij je de wereld om je heen letterlijk open en dicht kan draaien.
Deze combinatie van aanbevelingssystemen voor media en zet-de-wereld-om-je-heen-uit-technologie, resulteert uiteindelijk in dit beeld:

Een wereld waarin de content zich aan jou aanpast en waarin je alles wat daar buiten valt niet meer registreert. Dit maakt dat alles vreemder en vreemder. Misschien zelfs eng.
Nieuwsgierig?
Misschien denk je nu: leuk, maar kan ik hier ook iets aan doen?
Jazeker. Hier zijn twee tips:
- Geef iets wat je niet kent aandacht: ervaar je vervreemding bij een persoon of onderwerp? Zoek op of er een lang interview, documentaire, lange podcast, of (als je echt durft) een boek over is. Geef het aandacht en vraag jezelf daarna: is mijn mening hierover veranderd?
- Filter Free Friday: ga eens de wereld in zonder filterende systemen (telefoon, koptelefoon, of VR headset) en zonder filterende media (zoals social media). Kies hier een vaste dag voor, zoiets als Filter Free Friday. Wat zou je doen als op een dag geen door-een-systeem-aanbevolen-content mag consumeren?